Krajobraz Piekar Śląskich nieodłącznie kojarzy nam się z polami uprawnymi. Grunty orne są cechą charakterystyczną południowej i północnej części miasta. To specyficzne środowisko, zwane naukowo agrocenozą, stwarza bardzo dobre warunki do życia wielu gatunkom flory i fauny. W niniejszym artykule pragniemy przedstawić Państwu gatunek ptaka, który swe życie ściśle łączy właśnie z terenami otwartymi.
          Pustułka, ptak szponiasty z rodziny sokołowatych, znalazł swe miejsce w herbie Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników. Głównym czynnikiem, jaki miał wpływ na ten wybór jest częsta jego obecność nad naszym niebem, pomimo stosunkowo nielicznego występowania, oraz oczywiście wielka sympatia jaką darzą tego doskonałego drapieżnika piekarscy przyrodnicy.
          W bieżącym roku obserwowaliśmy 8 par lęgnących się w granicach miasta. Najczęściej na miejsce gniazdowania pustułki wybierały w Piekarach kościelne wieże. Z wieży kalwaryjskiego kościoła pomyślnie wyleciały z gniazda cztery młode pustułki. Z wież kościołów w Dąbrówce Wielkiej, Brzezinach Śląskich i w Kamieniu wiemy jednak tylko o przystępujących do lęgów parach tego gatunku, nie mając jednak informacji na temat powodzenia lęgu. Ponadto pustułki gnieździły się na osiedlu przy ulicy Harcerskiej, osiedlu Wieczorka oraz na Szarleju. Para ptaków pojawiała się również przy wieżach piekarskiej Bazyliki, aczkolwiek były to prawdopodobnie ptaki wyprowadzające lęgi na Kalwarii.
          Naukowa nazwa pustułki brzmi Falco tinnunculus, co oznacza sokoła dzwonnika. Nazwa ta odnosi się najpewniej do charakterystycznego głosu wydawanego przez pustułki. Szybkie i wielokrotnie powtarzane "ki ki ki ki ki ki ki" najczęściej usłyszeć możemy wiosną, gdy ptaki te przystępują do lęgów, a następnie wychowują młode. Przez resztę roku słyszymy te małe sokoły dużo rzadziej, natomiast zimą już tylko sporadycznie. Polska nazwa być może pochodzi od rosyjskiego przymiotnika "pustoj" - pusty, nieważny, i oznacza nieprzydatność tego gatunku w sokolnictwie.
          U omawianego gatunku sokoła, wyraźnie zaznacza się dymorfizm płciowy, czyli różnice pomiędzy samicą a samcem. U samic, podobnie jak u młodych osobników, dominuje barwa rudobrązowa. Samiec natomiast odznacza się popielatą głową i ogonem.
          Dawniej pustułka była w Polsce zapewne ptakiem nielicznym, gdyż teren naszego kraju był wybitnie lesisty. Jej występowanie musiało ograniczać się do gór i dolin rzecznych. Wraz jednak ze wzrostem terenów otwartych, czyli pól uprawnych i łąk, jak również z powstawaniem budynków zastępujących naturalne skały, wzrastała również liczebność sokolika, jak brzmi potoczna nazwa tego gatunku.
          Pustułka poluje głównie na drobne ssaki, jej głównym pożywieniem są norniki. Rzadziej chwyta drobne ptaki, gady, płazy a nawet owady. Jest więc drapieżnikiem przystosowanym do chwytania praktycznie każdej potencjalnej ofiary. Polując zdecydowanie najczęściej na gryzonie, pustułka ma duże znaczenie dla działalności ludzkiej. Co jednak dawniej wcale nie było powodem szacunku człowieka wobec tego gatunku. Od zawsze bowiem ptaki szponiaste były przez ludzi traktowane jako rywal w walce o pożywienie. Stąd już prowadziła prosta droga do prześladowania i tępienia drapieżników, w tym również pustułki. Taki proceder niestety jest obecny nawet w naszych czasach, choć w dużo mniejszych rozmiarach niż kiedyś.
          Pustułka odznacza się bardzo ciekawym sposobem polowania. Polujący na dużej wysokości ptak ustawicznie trzepocze skrzydłami, niejako walczy z wiatrem, co umożliwia mu zawisanie w powietrzu. W takiej pozycji wypatruje zdobyczy. Następnie zniża lot znów zawisając w powietrzu, po czym rzuca się na ofiarę.
          Ten sposób polowania mogą Państwo zobaczyć na dwóch filmikach znajdujących się na filmowej stronie Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników pod adresem http://www.youtube.com/user/przyrodapiekar31. Serdecznie zapraszamy do oglądania.

Autorzy : Adam Szczepańczyk i Paweł Siwy

Fotografia : Samica pustułki (fot. Ł.Koba)