Park Świerklaniecki położony jest w gminie Świerklaniec, a dokładniej w jej południowo-wschodniej części. Jest to terem parkowy z bardzo bogatym starodrzewiem mający powierzchnię 180 ha. Powstał w XVIII wieku i był odzwierciedleniem ówczesnej mody określającej kompozycje parków krajobrazowych. Został on założony na dawnych mokradłach przy rzece Brynicy i pierwotnie istniejącego lasu świerkowego [Wyżgoł F. i inni, 2001]. Na przełomie lat 1670 - 1680 powstał tu pierwszy park o charakterze renesansowym założony przez ród Henckel von Donnersmarck. Był on usytuowany wokół zamku. W roku 1865 architekt niemieckiego pochodzenia Gustav Mayer opracował nowy plan zagospodarowania parku, który swoją powierzchnią miał zajmować 250 ha. Budowę tego parku złożono w rękach mistrza ogrodniczego Foxa, który miał się wzorować na powstałych już założeniach parku w Muskau, Żaganiu i Sibyllenort [Wyżgoł F. i inni, 2001].  

<!--break-->

 

Fot. 1 Park Świerklaniecki - obecnie (fot. Michał Szydłowski)   Kompozycja w stylu angielskim wzorowana na Hyde Parku obejmuje polany i swobodnie rozłożone grupy drzew, aleje, skupiska krzewów, staw, fosy oraz różnego rodzaju architekturę. Wszystkie te elementy muszą się wzajemnie uzupełniać [Wyżgoł F. i inni, 2004].
44
Jeśli chodzi o drzewostan to gatunki rodzime rosną obok gatunków drzew z różnych części świata. Do przeważających gatunków drzew możemy tu zaliczyć: topole białe, jawory, sosny, świerki, kasztanowce. W centralnej części parku przy dużym stawie zachował się niewielki ogród o symetrycznym kształcie, a na jego terenie znajdują się liczne kwietniki i dywany kwiatowe z fontannami i deptakiem. Niegdyś stanowił on taras między „Małym Wersalem”, a przystanią nad stawem. Fot.2 Park Świerklaniecki – część centralna z deptakiem i fontannami (fot. Michał Szydłowski)   Zespół pałacowo–parkowy do 1945 roku był jedną z najpiękniejszych rezydencji magnackich w Europie. Jego całkowite zniszczenie spowodowane było wkroczeniem Armii Czerwonej, która plądrując dobra Donnersmarcków pozostawiła park świerklaniecki w ruinie. Obecnie Park Świerklaniecki przeżywa kolejny rozkwit, spowodowany większym zainteresowaniem ze strony turystów oraz większym zaangażowaniem w rozwój tego obszaru jego obecnego gospodarza, którym jest Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji.
45
Park regularnie jest sprzątany, sadzone są nowe drzewa, odnawiane są elementy dawnej architektury, organizowane są różnego rodzaju imprezy plenerowe. Park Świerklaniecki jest doskonałym rezerwatem w którym możemy odnaleźć wiele gatunków roślin. Mówiąc o drzewach to na terenie Parku występują: świerk kolący, dąb czerwony, topola biała, biały kasztanowiec, choina kanadyjska, modrzew polski, klon srebrzysty, sosna wiemódka, sosna czarna, sosna limba, klon zwyczajny [Wyżgoł F. i inni, 2001]. Oprócz wysokich drzew jest tu również ogród ozdobny z liliami, irysami, fiołkami, goździkami i przeróżnymi odmianami róż, w zasięgu ręki znajdują się także rośliny lecznicze, z malwą, szałwią, lawendą i miętą włącznie. Dużą popularnością cieszą się zieleniaki, w których uprawia się zioła, rośliny lecznicze i kuchenne. Jest tutaj parę takich miejsc tworzących specyficzny mikroklimat, gdzie ludzie z różnymi schorzeniami dróg oddechowych czują się doskonale. Cały park i obiekt urządzony jest na mokradłach - włożono dużo wysiłku w osuszenie terenu. Teren jest silnie nawodniony. Bardzo ważna jest tutaj hydrostatyka. Drzewo stojące w wodzie ma odpowiednią wytrzymałość; gdyby dostało się tam powietrze, to jego korzenie zaczęłyby gnić [http://www.globtroter.pl]. Fot. 3 Park Świerklaniecki - obecnie (fot. Michał Szydłowski)   Fot. 4 Park Świerklaniecki - obecnie (fot. Michał Szydłowski)   Teren parku jak i okoliczne lasy należą do Nadleśnictwa Świerklaniec. W ich skład wchodzą tereny zielone w obrębach gmin: Świerklaniec, Tarnowskie Góry, Miasteczko Śląskie, Kalety, Koszęcin, Tworóg, Woźniki, Koziegłowy, Bobrowniki, Psary oraz Piekary Śląskie. Całkowity teren administrowany przez Nadleśnictwo Świerklaniec zajmuje 18529 ha [Wyżgoł F. i inni, 2001]. Na przełomie XVII i XVIII stulecia ziemie obecnego nadleśnictwa przeszły w posiadanie rodziny von Donnersmarck. W tym mniej więcej okresie datuje się początek planowej gospodarki leśnej na tym terenie. Obszar Nadleśnictwa w większości ma charakter nizinny z lokalnymi pagórkami Garbu Tarnogórskiego. Charakter wyżynno-pagórkowaty ma część południowa obrębu Świerklaniec. Przez obszar nadleśnictwa przebiega linia wododziału Odry (zlewnia Małej Panwi) i Wisły (zlewnia Brynicy). Długość okresu wegetacyjnego wynosi ok. 210 dni i należy do najdłuższych w Polsce. Średnia temperatura roczna wynosi 8oC, a średnia opadów rocznych wynosi 600 – 700 mm. Procentowy udział gatunków lasotwórczych to: sosna - 75 %, brzoza – 12%, dąb - 4%, świerk - 3,5 %, olcha - 2%, modrzew – 1,5%, pozostałe gatunki - 2%. Lasy Nadleśnictwa Świerklaniec są znacznie osłabione oddziaływaniem emisji przemysłowych z uwagi na bliskość zakładów przemysłowych Śląska [http://www.katowice.lasy.gov.pl]. Na terenie nadleśnictwa występuje wiele ciekawostek przyrodniczych:
- głaz narzutowy w Leśnictwie Truszczyca: pomnik przyrody nieożywionej,
- aleja dębów pomnikowych w Leśnictwie Truszczyca,
- aleja lipowa w Leśnictwie Mieczysko,
- stanowisko cisa pospolitego w Leśnictwie Jędrysek - pomnik przyrody ożywionej (obwód: 212 cm.),
- stanowiska zwierząt podlegające ochronie gatunkowej, m. in. bóbr, żuraw,
- atrakcyjne przyrodniczo i krajobrazowo tereny, np. Pasieki, Bagno Mikołeska, Bagno Bruch,
- stanowisko wiciokrzewu pomorskiego i innych gatunków roślin podlegających ochronie gatunkowej: rosiczki, długosz królewski, bagno zwyczajne,
- gatunki zwierząt łownych: sarna, jeleń dzik, jenot, lis, kuna borsuk,
- wiele rzadko spotykanych gatunków ptaków takich jak bocian czarny, zimorodek, bekas kszyk, derkacz, trzmielojad, myszołów, jastrząb i wiele innych [http://www.katowice.lasy.gov.pl].
Z uwagi na niewielką odległość i dogodną komunikację gęsto zaludnionego Śląska lasy Nadleśnictwa Świerklaniec są miejscem masowego wypoczynku ludności. Turyści chętnie odpoczywają wokół zbiorników wodnych Chechło, Zielona, Rogoźnik i Pniowiec, a intensywna penetracja lasów zwiększa się dodatkowo w okresie obfitego występowania grzybów i jagód. Przez teren nadleśnictwa przebiegają również znakowane szlaki piesze oraz szlak rowerowy:
- szlak Powstań Śląskich Woźniki – Kalety – Koszęcin,
- szlak Gwarków Tarnogórskich Repty Śl.- Kolonia Woźnicka,
- szlak Nakielski Nakło Śląskie - Jezioro Chechło – Nakło,
- szlak Segiecki Tarnowskie Góry – Pniowiec,
- szlak Świerklaniecki Miasteczko Śląskie – Świerklaniec – Rogoźnik,
- szlak rowerowy Stulecia Turystyki [http://www.katowice.lasy.gov.pl].
Świat zwierzęcy omawianego terenu jest równie bogaty co roślinny. Przeważają w nim gatunki leśne jednak można również spotkać gatunki terenów otwartych, siedlisk wodnych i nawodnych oraz formy synantropijne. Teren Parku Świerklanieckiego jest jedynym w Polsce oraz w Europie południowej siedliskiem pluskwiaka różnoskrzydłego. Fot. 5 Pluskwiak różnoskrzydły Źródło: http://www.cirrusimage.com   Do innych ciekawych gatunków owadów możemy zaliczyć: pluskwiaki, ważki (żagnica, szablak, pałątka, świtezianka), chrząszcze z rodzaju biegaczy (są objęte ochroną prawną), wiele gatunków motyli, m. in. rusałka, admirał, rusałka żałobnik, rusałka pawik, lato listek cytrynek, bielinki niedźwiedziówki, paź królowej. Świat zwierzęcy zarówno Parku Świerklanieckiego, jak i całego Nadleśnictwa Świerklaniec reprezentowany jest przez następujące kręgowce:
- ryby: liny, karpie, płocie, leszcze, krasnopióry, szczupaki, słonecznice,
- płazy: ropucha zielona, rzekotka drzewna, żaba moczarka, kumak nizinny,
- gady: jaszczurka zwijka, żmija zygzakowata,
- ptaki: strzyżyk, kowalik, zięba, rudzik, słowik rdzawy, puszczyk, dzięcioł duży, bocian biały, myszołów, zimorodek, perkoz dwuczuby, perkozek, sieweczka, krwawo dziób, błotniak stawowy, błotniak zbożowy, trzmielojad, żuraw, derkacz, brodziec leśny, rybitwa czarna, dzięcioł zielono siwy, dzięcioł czarny,
- ssaki: wiewiórka, piżmak amerykański, karczownik, ryjówka aksamitna, kret, jeż, nietoperz (gacek, mroczek), zając, sarna, dzik, łasica, tchórz, chomik europejski, bóbr europejski, wydra, ryjówka malutka.
Warto tu nadmienić, że niektóre z wyżej wymienionych gatunków zwierząt znajduje się na międzynarodowej liście Corine [Wyżgoł F. i inni, 2001].
Nadleśnictwo Świerklaniec waz z zespołem pałacowo–parkowym tworzą jedną z głównych atrakcji geoturystycznych północnej części Okręgu Katowickiego. Są doskonałym miejscem odpoczynku i rekreacji dla pobliskich osiedli ludzkich. Na obszarach leśnych wyznaczonych jest kilkanaście tras rowerowych, pieszych oraz konnych. Zbiornik Nakło–Chechło posiada dość dużą bazę noclegową i gastronomiczną, latem jest to główne kąpielisko tych terenów odwiedzane przez rzesze miłośników pływania, opalania i sportów wodnych. Jest tutaj możliwość wynajęcia kempingu i korzystania z wielu atrakcji, m. in. kortów tenisowych, boiska, wypożyczalni sprzętu wodnego. Lasy tego terenu odwiedzane są rokrocznie przez wielu miłośników przyrody, jesienią odbywają się tu grzybobrania. W Nadleśnictwie Świerklaniec funkcjonuje również Koło Łowieckie. Park Świerklaniecki cotygodniowo odwiedza kilkaset osób głównie w niedzielne popołudnie. Na terenie parku powstało koło wędkarskie i stadnina koni. Ostatnimi laty zostało stworzone mini zoo oraz park linowy.   Autor: Michał Szydłowski  

Źródła:

Wyżgoł F., Wyżgoł E., Błasiak Ł., 2001: Świerklaniec i okolice. Przewodnik – informator. Biuro Turystyczne „ED-FEL”, Nakło Śląskie. s. 13-15 s. 22-23, 38-54
Wyżgoł F., Wyżgoł E., Błasiak Ł., 2004: Atrakcje turystyczne ziemi tarnogórskiej i okolic. Przewodnik – informator. Biuro Turystyczne „ED-FEL”, Nakło Śląskie. s. 57
http://www.globtroter.pl
http://www.katowice.lasy.gov.pl
http://www.cirrusimage.com