Zbiornik Kozłowa Góra (nazywany również Jeziorem Świerklaniec, Zalewem Świerklaniec, Jeziorem Świerklanieckim, Diobliną lub Diabliną) administracyjnie znajduje się na terenie gminy Świerklaniec. Nazwa zbiornika pochodzi od Kozłowej Góry, dzielnicy Piekar Śląskich. Wybudowany został na przełomie lat 1935 - 39, jego całkowita powierzchnia przy maksymalnym poziomie wypiętrzenia (278,93 m n. p. m.) wynosi 5,87 km2 . Głębokość maksymalna zbiornika to 7 m [Wyżgoł F. i inni, 2004].
<!--break-->
Pierwotnie zbiornik miał służyć do celów strategicznych (militarno – obronnych), stanowił jeden z elementów linii umocnień Obszaru Warownego „Śląsk”. Po wojnie w latach 1948 - 1951 w związku z deficytem wody na obszarze Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego funkcja zbiornika została zmieniona i jezioro stało się zbiornikiem wody pitnej. W związku z tym w sąsiedztwie zbiornika powstała stacja uzdatniania wody. Ujęciem dla stacji jest część urządzeń spustowych w zaporze. Zaporę zlokalizowano na 28 km biegu Brynicy w odległości 26,9 km od jej źródeł [Jaguś A., Rzętała M., 2003]. Pierwotna technologia Stacji Uzdatniania była oparta na filtracji na filtrach piaskowych i dezynfekcji wody uzdatnionej za pomocą chloru. W związku ze zmieniającą się jakością wody surowej i wzrastającymi wymaganiami dotyczącymi wody pitnej zaszła konieczność modernizacji układu technologicznego. W latach 90-tych przygotowano odpowiedni program modernizacji Zakładu Kozłowa Góra. Przyjęto koncepcję modernizacji wprowadzając zintensyfikowaną nowoczesną technologię uzdatniania wody surowej, dzięki temu uzyskano zasadniczą poprawę jakości produkowanej wody - głównie jej własności fizykochemicznych oraz organoleptycznych, tj. smak i zapach [http://www.gpw.katowice.pl].
Fot. 2 Zapora na Brynicy widok od strony Kozłowej Góry (fot. Michał Szydłowski) Uzdatniona woda kierowana jest do wielu miast północnych krańców Górnego Śląska - między innymi do Bytomia i Piekar Śląskich oraz wielu okolicznych gmin [http://www.gpw.katowice.pl].
Obecnie zbiornik pełni również inne funkcje, takie jak: przeciwpowodziową czy technologiczną. Jest również miejscem wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora jak i jego okolic jest bardzo urozmaicona. Możemy znaleźć tu zarówno gatunki pospolicie występujące jak również bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także objęte ochroną. W obrębie omawianego zbiornika mamy do czynienia z strefami roślinności wodnej, szuwarowej, roślinności o charakterze łąkowym oraz roślinności leśnej i zaroślowej. Na wschodnim brzegu zbiornika możemy spotkać zadrzewienia z robinią akacjową oraz bardzo popularną w tych rejonach brzozą brodawkowatą. Roślinność zbiornika Kozłowa Góra, ogólnie rzecz biorąc, posiada charakter i układ typowy dla zbiornika eutroficznego [Jaguś A., Rzętała M., 2003]. Charakterystycznymi gatunkami roślinności są hydrofity, m. in. rdestnica pływająca oraz zespół rdestu ziemnowodnego. Przedstawicielami roślinności szuwarowej tego terenu są tzn. szuwary właściwe (wysokie), w skład których wchodzą byliny. Na obszarze wokół zbiornika możemy wyróżnić kilka zespołów należących do tej grupy zbiorowisk, takich jak: zespół manny mielec, szuwar trzcinowy, szuwar wysokopałkowy, szuwar oczertowy, zespół ponikła błotnego, szuwar tatarakowy, szeroko pałkowy. Inną grupą szuwarów są tzw. zbiorowiska szuwarów wysokoturzycowych złożone zazwyczaj z dużych turzyc; w ich skład wchodzą zespół turzycy zaostrzonej, zespół turzycy dzióbkowatej oraz szuwar mozgowy [Jaguś A., Rzętała M., 2003]. Fot. 3 Roślinność szuwarowa przy zachodnim brzegu Zbiornika Kozłowa Góra (fot. Michał Szydłowski) Roślinność łąkowa reprezentowana jest przez zbiorowiska trzcinniaka piaskowego, mające postać zwartych łanów. Roślinność leśna i zaroślowa tego terenu reprezentowana jest przez roślinność o charakterze nadrzecznego łęgu wierzbowego, występują tu również różnego rodzaju krzewy (wierzba wąskolistna, purpurowa i krucha), w runie dominują gatunki szuwarowe. Warstwa drzew budowana jest głównie przez wierzbę białą. Od strony wschodniej przeważa las o charakterze olsu zbudowanego głównie z olszy czarnej z domieszką brzozy. Warstwę krzewów tworzy tam kruszyna, podrost olszy czarnej oraz wierzba szara [Jaguś A., Rzętała M., 2003]. Zbiornik Kozłowa Góra jako walor turystyczny zasłynął tym że jest jednym z najbardziej atrakcyjnych łowisk Śląska. Pod względem wędkarskim jest to akwen typowo sandaczowo-leszczowy. W roku 1994 złowiono tutaj około 10 ton ryb, co dało jeden z największych wskaźników na wodach naszego Okręgu. O atrakcyjności Kozłowej Góry świadczy również struktura odłowów: ponad 30 proc., tj. 3 t karpi o średniej masie 1,5 kg, 13 proc., tj. 1,2 tony sandaczy o średniej masie 1,85 kg, i uwaga: złowiono również 664 szt. węgorzy o średniej masie 0,65 kg. Metrowe węgorze są tutaj - przez znawców ich zwyczajów - łowione regularnie. Z innych gatunków ryb występujących w zbiorniku trzeba wymienić szczupaka, którego złowiono prawie 600 kg, amura - 230 kg, leszcza prawie 3 t (niestety, o niewielkiej masie, 0,35 kg/szt.), lina - 81 kg (o masie 0,6 kg/szt.) oraz krąpie, płocie, karasie, tołpygi [http://www.pzw.com.pl]. Na terenie zbiornika można łowić zarówno z brzegu, jak i z łódki, którą możemy wypożyczyć w rybaczówce, znajdującą się na zachodnim wale. Fot. 4 Przystań wędkarska na zachodnim wale (fot. Michał Szydłowski) Karpie i amury łowione są najczęściej w północnej i północno-wschodniej części zbiornika, na zarośniętych roślinnością wodną i błotną wypłyceniach. Stałym gościem tych terenów jest również węgorz, występujący także w środkowym plosie zbiornika. Płoć i leszcz, szczególnie wiosną, dobrze biorą u wlotu rzeki Brynicy w okolicach miejscowości Niezdara. W lecie oba gatunki można spotkać na całym zbiorniku. Sandacz i szczupak występują w różnych miejscach, najlepsze jednak tereny ich połowu to tzw. Dęby w południowo-zachodniej części zbiornika, brzeg od strony parku w Świerklańcu i okolice zapory czołowej. Opracowujący rejestrację połowów pracownicy Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie zaliczyli Kozłową Górę do najcenniejszych łowisk Okręgu Katowickiego. Przemawia za tym nie tylko rybostan i jego struktura, ale również niskie obciążenie (wynoszące w roku tylko 24 dni wędkowania na ha) co zapewnia znaczny komfort wędkowania. Polecając zbiornik Kozłowa Góra do wędkowania warto wspomnieć, że jest od paru lat zarybiany sumem [http://www.pzw.com.pl].
Omawiany zbiornik i jego okolice posiadają status Krajowej Ostoi Ptaków. Wody zbiornika oraz ich otoczenie są niezwykle ważnym miejscem rozrodu oraz odpoczynku ptaków podczas przelotów wielu ich rzadkich okazów. Wśród nich możemy znaleźć taki gatunki jak perkoz dwuczuby, perkozek, czapla, bąk, wiele gatunków siwek. Podczas przelotów można spotkać bardzo rzadkie gatunki ptaków takie jak nur czarnoszyi, rybołów, czapla siwa, gęś gęgawa, bocian czarny [Gacek D., 2007]. Jeśli chodzi o walory rekreacyjne i rekreacyjno – sportowe można tutaj wspomnieć o sekcji kajakowej (Sekcja Kajakowa Uczniowskiego Klubu Sportu w Świerklańcu), która prowadzi zajęcia na terenie Parku Świerklanieckiego oraz Zbiornika Kozłowa Góra. Jest ona jak najbardziej dozwolona, ponieważ nie ma żadnego wpływu na stan ekosystemów wodnych lub litoralnych. Ważnym aspektem turystycznym jest również powstanie na wale zachodnim trasy krajoznawczo–przyrodniczej będącej przedłużeniem ścieżki rowerowo-konnej prowadzącej z centrum Piekar Śląskich (Osiedle Wieczorka, stadnina koni na Józefce) aż po brzeg Zbiornika Kozłowa Góra. Tym samym rzesze weekendowych spacerowiczów głównie z pobliskich miejscowości mogą pieszo, na rowerze bądź konno dotrzeć do Parku Świerklanieckiego. Warto tutaj wspomnieć, że ta część Piekar Śląskich jest najbardziej zalesiona. Podczas wędrówek turyści mogą zobaczyć największy kompleks leśny „Dioblinę”, przełom Brynicy, a z ciekawostek historycznych fortyfikacje dawnego obszaru warownego „Śląsk” oraz przykłady starej ludowej zabudowy, która na przełomie XIX i XX wieku znajdowała się na granicy zaboru pruskiego i rosyjskiego. Fot. 5 Trasa przyrodniczo–krajoznawcza. Wał zachodni (fot. Michał Szydłowski) Autor: Michał Szydłowski Źródła:
Wyżgoł F., Wyżgoł E., Błasiak Ł., 2004: Atrakcje turystyczne ziemi tarnogórskiej i okolic. Przewodnik – informator. Biuro Turystyczne „ED-FEL”, Nakło Śląskie. s. 57
Jaguś A., Rzętała M., 2003: Zbiornik Kozłowa Góra: funkcjonowanie i ochrona na tle charakterystyki geograficznej i limnologicznej. Polskie Towarzystwo Geograficzne, Warszawa. s. 55-60 Gacek D., Pietrucha D., 2007: Piekary Śląskie i okolice przewodnik historyczno-krajoznawczy. Miejskie Centrum Informacji i Turystyki w Piekarach Śląskich sp. Z o.o., Piekary Śląskie. s. 181-188, 200-230
http://www.gpw.katowice.pl
http://www.pzw.com.pl